Niszczyk zjadliwy

Jest to robak z gromady nicieni. Żeruje w podziemnych częściach wielu roślin uprawnych. Ma kształt nitkowaty, długość około 1 mm. Zimuje larwa w resztkach roślinnych w glebie. Na wiosnę larwy przechodzą do gleby, a następnie przenikają do podziemnych części roślin, powyżej korzeni, i wędrują do łodygi, liści i kwiatów. Pełny rozwój jednego pokolenia, który odbywa się w tkankach rośliny,, trwa od 3 do 4 tygodni. W ciągu roku rozwija się kilka pokoleń. Im cieplej, tym więcej pokoleń może się rozwinąć. Zaatakowane rośliny wykazują różne objawy chorobowe. Zboża mają źdźbła krótkie, rośliny są u nasady silnie zgrubiałe, liście pomarszczone i skręcone, kłosy słabe, ziarno niedoksztatcone, „chude”. Rośliny silnie zaatakowane nie kłoszą się i wcześniej zamierają. Kukurydza jest bardzo niska (do 40 cm), ma nienormalną barwę i skręca się. System korzeniowy jest słaby, wskutek czego roślina łatwo się wywraca. Koniczyna czerwona, biała i inkarnatka reagują zahamowaniem wzrostu, zgrubieniem nasadowej części rośliny i nadmiernym rozgałęzieniem pędów. Wiele pączków nie rozwija się. Przylistki są jasne i pomarszczone. Opanowane przez nicienie młode siewki giną. Jesienią widoczne jest grubienie nasady główek kwiatostanowych. Zaatakowane rośliny źle zimują i w dużym procencie wymarzają. Młode rośliny lucerny są karłowate, o pędach krótkich, u nasady zgrubiałych i zniekształconych, listkach zwykle zwiniętych. W miarę wzrostu roślin nicienie przemieszczają się w górę i powodują zgrubienie górnych części roślin. Na wiosnę następnego roku po siewie lucerny widoczne są niewielkie, puste, okrągłe place (średnicy do 1 m), które w następnych latach powiększają się i przybierają kształt nieregularny. Na bulwach ziemniaka objawy porażenia przez nicienie przypominają objawy parcha zwykłego. Nasady liścia ulegają zgrubieniu i zniekształceniu. U buraka szkodnik atakuje zwykle górną część korzenia, na którym powstaje głęboka, sucha rana. Wzrost roślin ulega zahamowaniu. Przez ranę wnikają do tkanek różne bakterie powodujące gnicie i zamieranie roślin. Niekiedy atakowane są już siewki buraka, czego objawem jest zgrubienie ich dolnej części. Podobny obraz uszkodzeń widoczny jest na marchwi. Opanowane przez nicienie rośliny tytoniu rozwijają się słabo,część nasadowa łodygi grubieje i gnije, co powoduje jej załamywanie się. Młode rośliny cebuli mają liście skręcone, chlorotyczne i często zamierają. Liście starszych roślin są skrócone i żółte, u ich nasady zaś powstają gnijące rany. Wnętrze porażonej cebuli staje się mączyste, a piętka pęka. Gdy porażona cebula zasycha, nicienie gromadzą się na zewnątrz w okolicy piętki, tworząc kremowy nalot. Podobnie wyglądają porażone przez nicienie cebule roślin ozdobnych. Rozwojowi szkodnika sprzyja chłodna i wilgotna wiosna. Na sąsiednie plantacje przenosi się wraz z nasionami, z resztkami pożniwnymi lub z ziemią przylepioną do narzędzi uprawowych. Zapobieganie i zwalczanie .Podstawę ochrony roślin przed niszczykiem zjadliwym stanowią zabiegi agrotechniczne, a przede wszystkim prawidłowe zmianowanie. Dla żyta przedplonem powinny być: łubin, seradela lub lucerna chmielowa. Jeśli stwierdzi się porażenie roślin okopowych, to trzeba zaprzestać ich uprawy na tym polu przez 4—5 lat. Na polach, gdzie opanowana przez nicienie była koniczyna, nie należy jej uprawiać przez 8 lat, a w razie porażenia cebuli, pietruszki, selera i buraka przerwa powinna wynosić 3—4 lata. Dla roślin tych zalecane są jako przedplony: cykoria, sałata, koniczyna czerwona i biała, lucerna i kapusta. Istotne znaczenie ma też zwalczanie chwastów, na których nicienie znajdują dobre warunki rozwoju. Plantacje, na których widoczne są objawy uszkodzeń, powinny być intensywnie nawożone pogłównie. Siać należy zdrowe i zbadane nasiona. Po zbiorze roślin, szczególnie buraków, ziemniaków i cebuli, z zarażonych pól trzeba usunąć i zniszczyć resztki roślin. Resztki roślin mogą być przeznaczone na kompost pod warunkiem kompostowania przez co najmniej 4 miesiące. Gleby ciężkie, wilgotne powinny być zdrenowane, co pogorszy warunki rozwoju nicieni. Do chemicznego zwalczania zalecane są następujące preparaty: Nematin (1000—2000 1/ha), Bunema (400—600 1/ha) lub Basamid granulat (40—50 g/m2 lub 200—250 g/ms gleby). Stosując niższą dawkę Nematinu należy uzupełniać ją do 2000 1 wodą. Środek Bunema stosuje się bez rozcieńczania. Preparaty wprowadza się do gleby na głębokość 20 cm w rzędy co 20 cm, w dwa tygodnie po zbiorze roślin. Preparaty można także rozlać na powierzchni pola, ale wtedy trzeba glebę przemieszać glebogryzarką do głębokości 20 cm, a następnie przywałować. Wyższe z podanych dawek zaleca się na gleby wilgotne i zwięzłe. Zabiegu tego nie należy stosować na glebach zbyt wilgotnych, gdzie utrudnione jest wymieszanie preparatu z glebą. Temperatura gleby na głębokości 10 cm powinna być wyższa od +8°C (optymalna 8—18°C). Zalecane są także preparaty działające bardziej radykalnie jednak ze względu na to, że są one silnymi truciznami (I klasa toksyczności) mogą być stosowane tylko przez specjalnie w tym celu przeszkolone brygady ochrony roślin. Są to: Furadan 5 G (20 kg/ha) i Temik 10 G (10 do 12 kg/ha) stosowane rzędowo w czasie siewu buraków za pomocą aplikatora do granulatów.Zalecany na burakach w dawce 25—30 kg/ha i ziemniakach w dawce 35—50 kg/ha również należy stosować rzędowo za pomocą aplikatora, podczas siewu buraków lub sadzenia ziemniaków. Dawki niższe z podanych stosować należy na glebach słabo próchnicznych. Liści nie wolno spasać przed upływem 5 miesięcy. Na małych powierzchniach (rozsadniki, inspekty, szklarnie) można glebę zdezynfekować termicznie. Zarówno w sprawie stosowania środków chemicznych, jak i odkażania termicznego należy zwrócić się do najbliższego oddziału rejonowego wojewódzkiej stacji kwarantanny i ochrony roślin.