Choroby wirusowe ziemniaka

Wirozy ziemniaka mogą powodować różnorodne objawy, często jednak porażone rośliny mają wygląd nie zmieniony (tzw. porażenia bezobjawowe). Ze względu na szkodliwość dzieli się wirozy ziemniaka na dwie grupy: 1) choroby wirusowe typu ostrego, 2) choroby wirusowe typu łagodnego. Do chorób wirusowych typu ostrego, które powodują szybką degenerację roślin i zmniejszają plon przeciętnie o 20—30%, należą smugowatość ziemniaka i liściozwój ziemniaka. Smugowatość ziemniaka. Powodowana przez wirus Y, jest jedną z najpospolitszych chorób wirusowych ziemniaka. Pierwsze jej objawy można zaobserwować na liściach wierzchołkowych, najczęściej w postaci nieregularnej mozaiki lub ciemnobrunatnej plamistości nekrotycznej. Następnie wzdłuż nerwów liścia pojawiają się nekrotyczne plamki i ciemne smugi, które przechodzą na ogonek liściowy i łodygę. Porażone liście ulegają nieco skędzierzawieniu, więdną i zasychają, ale przeważnie nie opadają, lecz zwisają na łodydze. Na łodydze pozostają tylko liście wierzchołkowe. Porażone rośliny dają bardzo mały plon bulw, które zawierają wirus, a rośliny otrzymane z nich w roku następnym nie zawiązują w ogóle bulw. Nowy szczep wirusa smugowatości powoduje brunatnienie i czernienie nerwów na dolnej stronie liści i szybką degenerację wrażliwych odmian ziemniaka, jak Fionia, Kaszubski. Liściozwój ziemniaka. Występuje we wszystkich rejonach uprawy ziemniaka, ale najczęściej we Wrocławskiem, Zielonogórskiem i Poznańskiem. Plon bulw roślin wyrosłych z chorych sadzeniaków zmniejsza się czasem nawet o 90%. Chore rośliny mają pokrój miotlasty i nie dorastają do normalnej wielkości. Liście są żółtozielone, zwinięte rynienkowato lub łyżkowato do góry, od dołu często fioletowoczerwone. Blaszki liściowe są grubsze niż u roślin zdrowych i kruche. Mozaika zwykła ziemniaka, czyli mozaika X. Występuje powszechnie. Nie powoduje wyraźnego zmniejszenia plonu, tylko nieznaczne zdrobnienie bulw. Objawy chorobowe zależą od szczepu wirusa i odmiany ziemniaka. Najczęściej obserwuje się mozaikowatość liści, czyli występujące na przemian plamy jasno- i ciemnozielone. Mogą też wystąpić zniekształcenia liści, jak falistość, poltarbowanie, oraz zamieranie wierzchołków roślin. Porażone rośliny zamierają nieco wcześniej niż rośliny zdrowe. Mozaika A ziemniaka. U większości odmian ziemniaka wirus nie wywołuje objawów chorobowych. Niektóre odmiany reagują na porażenie słabym zwijaniem się liści w,połączeniu z mozaikowatością. Wirus S ziemniaka. Występuje powszechnie, ale nie wywiera większego wpływu na plon bulw. Jedynie odmiany wrażliwe reagują niewielką obniżką plonu — w granicach 10—15%. Niektóre odmiany ziemniaka mogą być porażone w 100%, przy czym nie wykazują objawów chorobowych. U innych odmian liście porażonych roślin mają jedynie nieco jaśniejszy odcień lub wykazują przejściową mozaikowatość. Mozaika kędzierzawa ziemniaka. Wywoływana przez wirus M, występuje w Polsce na odmianach Pierwiosnek i Uran, powodując marszczenie i zwijanie się górnych liści. Często występuje w formie utajonej nie wywołując żadnych objawów chorobowych. Porażenie kompleksowe ziemniaka. Powodowane jest jednocześnie przez dwa wirusy, prowadzi zawsze do wystąpienia bardzo ostrych objawów chorobowych i szybkiej degeneracji porażonych roślin. W naszych warunkach ziemniaki porażane są najczęściej jednocześnie przez następujące wirusy: X + A lub A + Y. W pierwszym wypadku mamy do czynienia z kędzierzawką ziemniaka. Roś- śliny porażone są skarłowaciałe, ich liście są drobne, ciemnozielone, silnie pomarszczone, o brzegach zwiniętych w dół. Również łodygi ulegają skręceniu i skupieniu, a cała roślina ulega skędzierzawieniu. Porażone ziemniaki wydają bardzo mały plon. Rośliny porażone przez kompleks A + Y wykazują tzw. mozaikę pomarszczoną, która objawia się bardzo wyraźną i ostrą mozaikowatością blaszki liściowej oraz pomarszczeniem lub pokarbowaniem jej brzegów. Mozaika pomarszczona występuje pospolicie na plantacjach ziemniaków. Wirusy ziemniaka przenoszone są przez porażone sadzeniaki, które stanowią źródło infekcji dla całej plantacji. Zapobieganie i zwalczanie chorób wirusowych ziemniaka. Występowaniu chorób wirusowych ziemniaka można zapobiec lub też ograniczyć je do minimum za pomocą następujących metod: 1) uprawy odmian odpornych, np. odmian Ronda i Wulkan odpornych na wirus smugowatości lub odmian odpornych na wirus mozaiki A: 2) używaniu sadzeniaków wolnych od wirusów. Aby uzyskać taki materiał, zakłada się plantacje nasienne w tzw. rejonach zamkniętych, przeprowadza na tych plantacjach w okresie wegetacji kilkakrotną selekcję negatywną,, usuwając rośliny z objawami chorób wirusowych lub podejrzane o porażenie, stosuje się systematyczne zwalczanie mszyc — przenosicieli wirusów oraz chemiczne niszczenie łętów na 2—3 tygodnie przed zbiorem bulw.